Eliasz Smolski - Rotmistrz Tatarski...

 Dokument przechowywany  w Muzeum w Klecku - Republika Białoruś.  Udostępniony na facebooku przez Mariusza Wołocznika...

"August Trzeci z Bożej Łaski Król Polski, Wielki Książę Litewski, Ruski, Pruski, Mazowiecki, Żmudzki, Kijowski, Wołyński, Podolski, Podlaski, Inflancski, Smoleński, Smoleński, Siewierski, Czernichowski, et Dziedziczny Książę Saski i Elektor.

Oznajmujemy tym Listem Przywilejem Naszym, wszem wobec i każdemu z osobna komu o tym wiedzieć należy, Że My mając wzgląd na wierne Nam i Rzplitej usługi walecznego Eliasza Smolskiego Rotmistrza Naszego Tatarskiego, które chcąc Łaską Naszą Królewską (premiować) umyśliliśmy onemu i Małżonce Jego Dobra Ziemskie Dziemielów położone w Powiecie Grodzieńskim Parafii Szmurskiej leżące., zdawna od Najjaśniejszych Antenatów Naszych Tatarom nadane, teraz zaś po wyszłych Tatarach, to jest: Szabanie, Dydaże i Bracie Jego, tudzież Miklaszu, Alieju Abramowiczu, Szafranowiczu, Wronie, Semkowiczach, Sawiackich, Rudzieckiemu, Kazimierskim i innych, u kogożkolwiek  w (postawie), tym bardziej nulli Jure w Posesji będące dać i konferować. 

Takoż dajemy i konferujemy niniejszym Listem Przywilejem naszym: Vigore  uarego (?) wolni i mocni będąc urodzeni Eliasz i Zofia Smolscy Rotmistrzowie Nasi Tatarscy Małżonkowie, wyżej wyrażone dobra ziemskie Dziemielów, że kogożkolwiek  w zastawnicy lub mieszkalnej posesji zostające Jura vis windykować; i one w aktualne Swoje objąwszy dzierżawić tak jako przeszli Tatarowie za Granicę  wyszli (...) używali; mieć, trzymać, dzierżeć, używać, wszelkich sobie z nich pożytków, według swobodnego upodobania Swojego. 

Obiecujemy zaś po nas i Najjśniejszych Sukcesorach Naszych, iż (...przyznanych?)  w przyszłych dobrach Eliasza Smolskiego jak i Małżonce jego  dóbr Dziemielów Posesji nie oddalamy  ani do oddalania mocy nikomu nie damy, ale akt przy spokojnej tych dóbr posesji konserwować będziemy co i  (...) Sukcesorowie nasi uczynią, a urodzony Smolski Rotmistrz nasz Tatarski z innymi Tatarami Naszemi służbę wojenną nam i Rzplitej wiernie odprawować będzie, na co dla dla lepszej Wiary ręką się podpisawszy pieczęć WXLit. przycisnąć rozkazaliśmy. 

Dan w Warszawie dnia IX miesiąca stycznia Roku Pańskiego MDCCXLV (1745) panowania naszego XII Roku . Augustus Rex

Dobra Tatarskie Dziemielów w Powiecie Grodzieńskim leżące po wyszłych za Granicę Tatarach urodzonemu Eliaszowi Smolskiemu Rotmistrzowi naszemu Tatarskiemu i Małżonce jego conferunkować.

Józef Dulęba Jego Królewskiej Mości pieczęci mniejszej WXLit. sekretarz Jego.

Glosa marginalna: Roku 1746 Miesiąca Maja 12 dnia Stanąwszy personalita na Urzędzie do (...) Pan Eliasz Smolski Rotmistrz JKM. Ten Przywilej ad Acta  podał za niego Franciszek  Olizarowicz (...) Dulęba... 

Pieczęć na odwrocie dokumentu, której treść wyjaśnia, że z kancelarii królewskiej "przeszedł"  przez kancelarię Księcia  W. Ks. Litewskiego Michała Czartoryskiego.

W dokumencie mówi się też o "wyjściu Tatarów za granicę", co jak się wydaje wyjaśnił w swoim opracowaniu Stanisław Kryczyński: 

Po klęsce Karola XII pod Połtawą i wyjeździe Leszczyńskiego z Polski w r. 1709 dla Tatarów, którzy trzymali z królem Stanisławem i Szwedami, rozpoczęły się czasy nieznośnego ucisku. Klęska głodu i zarazy, jaka dotknęła Litwę w r. 1710 rozpaliła żarliwość religijną i podsyciła nietolerancję duchowieństwa katolickiego względem innowierców, a wśród nich i muzułmanów. Sejmiki litewskie w instrukcjach dla posłów na sejm walny w r. 1710 żądały zastosowania ostrych represyj na Tatarach, którzy opowiedziawszy się po stronie Leszczyńskiego „wespół ze Szwedami domy, dobra szlacheckie najeżdżali, rabowali i oprymowali. Szykany i ucisk ze strony szlachty i wojsk saskich doprowadziły do tego, że część Tatarów zmuszona była wyemigrować do Turcji. Kronikarz owych czasów pisze pod rokiem 1715, że „Tatarowie litewscy... nie mogąc znieść opresji saskich wojsk, zabrawszy się z całym domostwem, poszli do Wołoch, gdzie im Turcy dużą część kraju naznaczyli, w którym osiedli”. Ten kraj to niewątpliwie Dobrudża, gdzie siedzieli już Lipkowie przeniesieni z Kamieńca Podolskiego po traktacie karłowickim. Akta ziemskie z czasów Augusta II notują wiele wzmianek o emigracji Tatarów litewskich do Porty Otomańskiej, zwłaszcza do pogranicznego Chocima, i o konfiskatach, jakim ulegały majątki emigrantów, „którzy nie kontentując się protekcją naszą i Rzeczypospolitej do Porty Otomańskiej wyciągnęli”. Największe nasilenie tego ruchu przypada na pierwsze ćwierćwiecze XVIII w., ale i potem, aż do końca owego stulecia, wciąż wyjeżdżali Tatarzy do Chocima. Jedni osiadali tam na stałe, inni wracali ogarnięci tęsknotą za ojczystym krajem, by życia dokonać wśród swoich. Często wyjeżdżali Tatarzy do Chocima po wysłużeniu kilkunastu lub nawet kilkudziesięciu lat w wojsku litewskim. Niektórzy wstępowali do wojska tureckiego, w którym otrzymywali rangi oficerów. Zachowały się ciekawe dokumenty, wystawiane przez Tatarów litewskich pozostających w służbie tureckiej w Chocimie"...

Smolscy herbu Araż mieli majątki  w tzw. Zapuszczy (Suwalszczyzna), przydomek Zapuszczański.(1)

Szmurły - wieś w Polsce położona w woj. podlaskim gm. Briańsk (W:Wikipedia).

wg. Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego... Szmurły, okolica powiat bielski  gub. Grodzieńskiej, w 3 okr. pol., gm. Grodzisk, o 28 w. od Bielska na wschód od drogi  z Brańska do Ciechanowa.

(1) Stanisław Kryczyński, Tatarzy Litewscy. Zakład Graficzny "Drukprasa", Warszawa 1938.

Stanisław Karlik