13 października 2012
(Dzieje polskich rodzin – próba rekonstrukcji historycznej)
Łancew Ług – ok. 1942 r. Polacy pracujący przy odśnieżaniu trasy kolejowej: Baranowicze – Mińsk. Fot. ze zbiorów Marka Malerowicza, udostępniona przez Jana Karlika
W okresie XX – lecia międzywojennego (1921 – 39), wieś Łancew Ług i majątek Johalin znajdowały się w województwie Nowogródzkim.
W Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, wydawanym pod rosyjskim zaborem w latach 1880 – 1902, pisze się tylko o majątku.
„Johalin 1. Gierbielewicze, dobra pow. Słonimski gm. Kozłowszczyzna, Janowiczów 116 dz.” Na temat Gierbielewiczów: ” wś i zaść. pow. Słonimski gm. Kozłowszczyzna, 27 w. od Słonima, wś ma 322 dz. Włość. Zaścianek należał do dóbr Mariampol o którym w Słowniku jest zdanie:” fol.dóbr Synkowicze pow. Słonimski”.
Brak jest informacji o wiosce Łancew Ług. Z przekazów byłych mieszkańców wiadomo, że w XX – leciu międzywojennym, w pobliżu znajdowało się „Johalińskie”. W czasie publikacji słownika, nie było miejscowości Łancew Ług.
W Księdze Adresowej Polski i Wolnego Miasta Gdańska z 1929 r., Johalin występuje w gm.Dobromyśl, nie ma Łancew Ługu. Pod hasłem „właściciele ziemscy” w Johalinie są nazwiska: Jundziłł Antoni, Jundziłł Stanisław i Woroncow Weljaminow Jan /Johalin/, „gorzelnie” – Jundziłł A., „tartaki” – Jundziłł A.i J. „Tarmłyn” Domanowo.
Po Traktacie Ryskim z 1921 r., na wyniszczonych przez wojny Polskich Kresach rozpoczęło się osadnictwo z innych prowincji niepodległej Polski.
Sporządzony na podstawie I spisu powszechnego z 30.09.1921 r., (drugi spis był w 1931 r.) skorowidz miejscowości Rzeczpospolitej Polskiej nadal nie wymienia m. Łancew Ług.
Opisuje tylko znajdujący się w gm. Dobromyśl powiatu słonimskiego folwark Johalin.
Znajdowało się tam 12 budynków mieszkalnych w których zamieszkiwało 60 osób (26 mężczyzn i 34 kobiety). Wyznania rzymsko – katolickiego były 23 osoby, a prawosławnego 37. Taki sam był podział narodowościowy, Polacy – 23, a Białorusini – 37. W dniu 22 stycznia 1926 r., gminę Dobromyśl przyłączono do powiatu Baranowicze.
Dopiero na mapie topograficznej sporządzonej przez Wojskowy Instytut Topograficzny z 1924 r. znajdujemy miejscowość Łancew Ług.
Nie odnaleziono wykazu miejscowości z drugiego spisu powszechnego, ale znajdujemy taki w Skorowidzu miejscowości, opracowanym pod red. Tadeusza Bystrzyckiego i wydanym w 1933 r.
Wymienia się tam dwa folwarki o nazwie Johalin. Jeden w gminie Dobromyśl pow. Baranowicze, a drugi w gm. Kozłowszczyzna pow. Słonim. W tym drugim zamieszkiwało 9 mieszkańców.
Dopiero tutaj jest więcej informacji o Łancew Ługu – osada, gm. Dobromyśl pow. Baranowicze woj. Nowogrodzkie. Poczta, telegraf – Leśna k. Baranowicz, stacja kolejowa Leśna – 10 km.,najbliższa linia komunikacji autobusowej – Leśna, Byteń – 8 km., Sąd Grodzki Baranowicze, Sąd Okręgowy Nowogródek, Urząd parafialny Łancew Ług gm. Dobromyśl.
W 1929 r., starostą powiatowym był p. Jan Emeryk.
Łancew Ług „powstał na gruntach dawnego folwarku Johalin Jundziłłów i Woroncowów. „Na gołej ziemi” rozbudowano dużą osadę z ulicami Kielecką, Poznańską, Krakowską i innymi. Pobudowano kościółek.
W wiosce znajdowała się knajpka u Umeckiego. Rodzina Umińskich prowadziła wyszynk alkoholu.
Dyrektorem szkoły był p. Marczuk – ojciec dwójki dzieci, Krysi i Romka – zatrudniali służącą Marysię. Nauczycielami w szkole byli m.in. Państwo Kuklewscy a proboszczem w kościele był ks. Murzynowski. (wg Rafała Wnuka (W:) "Za pierwszego sowieta", nazywał się Tadeusz Murżyński).
W przeszłości, majątek Johalin posiadała rodzina Jundziłłów, a w XX – leciu międzywojennym (1921 – 1939) Woroncowów.
W Johalinie w 1825 r., urodził się Franciszek Jundziłł s. Władysława i Bogumiły Suchodolskiej. Służył w armii rosyjskiej , którą w randze rotmistrza opuścił w 1858 r. W Powstaniu Styczniowym był naczelnikiem wojennym powiatu słonimskiego i dowódcą oddziału partyzanckiego – partii.
Wspólnie z oddziałami A.Lenkiewicza, T.Miładowskiego i Izydora Łukaszewicza stoczyli liczne bitwy i potyczki z Rosjanami m.in. pod Miłowidami z wojskiem carskim płk. Bułharyna oraz pod Litwonowem i Sielcami. Schronili się na błota Myszanki i na Pińskie Błota.
Rozbici pod Mironinem przeprawili się przez Bug do Królestwa Polskiego. Franciszek przebywał w Krakowie, później w Paryżu, gdzie w 1866 roku zmarł.
O rodzinie Jana Woroncowa mówi się w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 13 lutego 1935 r. – „300 ha z dóbr ziemskich rodowych Johalin, czyli Natalino, stanowiących własność spadkobierców Jana Woroncowa, podlegało wykupowi przymusowemu”
Wanda Klepacz, twierdzi, że w zarządzaniu majątkiem pomagał Woroncowowi Borucki.
Kazimierz Żbik o rodzinie Woroncowów wspomina:
„Był taki dziedzic Woroncow, który miał dużo ziemi i żył dobrze. A jak przyszli bolszewiki, to jego aresztowali i wywieźli na Sybir, i tam przepadł, chociaż był Rosjaninem. Wszystko jedno, aresztowali i wywieźli w głąb Rosji, na Sybir. I nikt nie wiedział gdzie on jest i co się z nim stało. Przepadł, została tylko żona z dwójką dzieci, która wiedząc gdzie mieszkamy – 30 km od Juhalina, przyjechała do nas. Później zawieźliśmy ją końmi do jej kuzynki w Baranowiczach”
W październiku 1940 r., po roku sowieckiej okupacji, NKWD zlikwidowało w Łancew Ługu i Wielkim Polu polską grupę konspiracyjną do której należeli: Jan Czyż, Czesław Ewczak, ks. Tadeusz Murżyński,, Stefan Róg, Antoni Sobierajczyk, Sosiński (leśnik), Stefan Szczepański, Antoni Tomczyk, Włodzimierz Umański.
Konspiratorzy, to głównie członkowie „Strzelca”, których celem była walka o niepodległość. Co się z nimi stało, ilu przeżyło?
W Johalinie urodziła się Józefa Kozak c. Franciszka Kozaka i Marii zd. Błogowska. Była najmłodszą, starsze rodzeństwo urodziło się w Kowalówce pow. Buczacz. Jest siostrą mamy Marka Smolińskiego.
Rodzina Franciszka Kozaka zamieszkiwała w zagrodzie „na kolonii” w kierunku na Pińskie Błota (po wojnie osiedli w m. Złocieniec).
Z rodziną Kozaków była skoligacona rodzina Bronisława Smolińskiego z żoną Adaminą zd. Goździkiewicz i synem Michałem.
Bronisław Smoliński, mąż Adaminy z d. Goździkiewicz, vel Goździkowska, ułan, uczestnik walk w wojnie polsko-bolszewickiej, ojciec (również ułana) Michała Smolińskiego, "mojego Tatusia (Marka Smolińskiego). Ze stacji Leśna Michał jechał na wojnę. Dobrze, że przeżył. Inaczej nie pisałbym do Pana…"
Rodzina Kozubków – Szczepan l. 99, wdowiec – żona Emilia zd. Kozak, jest wujkiem Marka Smolińskiego.
Ponadto w wiosce zamieszkiwały rodziny:
Mikołaja Karlika ur. 1887 r. s. Macieja i Julianny, z żoną Anną zd. Kalemba – ślub w 1912 r. i z dziećmi: Tadeuszem, Józefem, Marianną – żoną Wątora z Jamicznej, Leokadią, Zofią, Stanisławem, Wandą, Antonim.
Rodzina pochodziła z Woli Kalinowskiej gm. Sułoszowa pow. Olkusz woj. kieleckie (po II wojnie światowej osiedlili się w m. Gądków Wielki woj. Zielonogórskie).
W 1923 r., Mikołaj Karlik, na komisji wojskowej w Skale, „był przemieszczony do pospolitego ruszenia.” Później wyjechali na Kresy do Łancew Ługa. Czwórka jego dzieci urodziła się w Łancew Ługu. Mikołaj długo czekał na powrót syna Stanisława, który aresztowany w Łancew Ługu w 1944 r., zmarł na Magadanie. Pochowany jest na cmentarzu im. Czkałowa w Susumanie.
Tadeusz służył w LWP, walczył nad Nysą Łużycką i pod Budziszynem. Józefa wywieziono na przymusowe roboty do Niemiec, po wojnie wrócił do Polski.
W okolicy Ł.Ł., w wiosce Hrudopole Niemcy posiadali wojskowe lotnisko polowe. Pewnego razu przewieźli samolotem po ziemi – samolot nie wzbijał się w powietrze, kilkoro „wioskowych dzieci”, m.in. Wandę i Antoniego.
Zygmunta Umińskiego z żoną Zofią i z dziećmi. W Ł. Ł. rodzina posiadała sklepy spożywcze. Pracowała u nich Leokadia Karlik.
Prawdopodobnie po I wojnie światowej przyjechali z Rosji. W czasie rewolucji 1917 r., Franciszek Umiński brał udział w wydarzeniach w Petersburgu. W skład rodziny wchodzili synowie z rodzinami i córka:
Ignacy z żoną Anną zd. Bakun – s. Tadeusz, s. Lolek, s. Gienek.
Witold z żoną Reginą zd. Paszkowska – s. Waldemar.
Władysław c. Maria, c. Krystyna bdb,
Piotr c. Urszula, Wanda bdb.
Kazimiera, panna.
W Księdze Adresowej…, pod hasłem „sklepy” występują: Umiński P. i Umiński W. (Jamiczno) gm. Dobromyśl.
Balińskich – (po wojnie osiedli w m. Złocieniec)
Siudów – z żoną z d. Pondel i dziećmi, Stanisławem, Marianem i Edwardem ( po wojnie osiedli w Gądkowie Wielkim ),
Błażeja Niedzieli z żoną Leokadią zd. Karlik i z córką Barbarą. Błażej w 1920 r., walczył z bolszewikami. Pochodził z Krakowskiego.
W czasie okupacji niemieckiej, przechowywali w swoim gospodarstwie w Łancew Łogu sowieckiego żołnierza Wasyla, który zesłany na przymusowe roboty do Niemiec przysłał podziękowanie. W 1945/46 r., list posłużył Błażejowi do udzielenia pomocy jego choremu synowi Józefowi przez sowieckiego lekarza w m. Rzepin na Ziemi Lubuskiej. Za pomoc Józef do dzisiaj jest wdzięczny Rosjanom.
Józefa Grabeusza z żoną Zofią zd. Karlik z dziećmi: Antonim, Kazimierą, Leokadią, Zdzisławem, Stanisławą, Marią,
Mikołaja Woźniaka z synem Piotrem. Mikołaj długo służył w carskim wojsku i był na wojnie japońskiej w 1905 r. Piotr ma synów Władysława i Stanisława. Mikołaj przyjaźnił się w Gądkowie Wielkim z Mikołajem Karlikiem – mieszkali przy jednej ulicy (rodzina pochodzi ze Skały w woj. Krakowskim)
Jana Malerowicza, synowie Stanisław i Jan ( ich mama pochodziła z okolic Opatówka k. Kalisza ) uczestniczyli w Ł. Ł. w wypadku – wybuchu znalezionej bomby, w wyniku którego Jan doznał obrażeń oka, praktycznie „posługiwał się tylko jednym”. Stanisław natomiast wpadł pod pociąg i utracił dwie stopy. Do końca życia używał protez, przeważnie jeździł rowerem. Był żonaty, miał dwoje dzieci – synów Stanisława i Marka. Jan również dwoje , syna Szczepana i Krzysztofa. Bronisław był kawalerem ( po wojnie zamieszkiwali w Gądkowie Wielkim)
Jana Bałazego z synami Kazimierzem, Edwardem, Lolkiem i córkami Sabiną, Anielą i Krysią. W G.W. nikt już nie mieszka.
Jadwigi Dudek zd. Gębala, która w Ł.Ł. należała do polskiej konspiracji. Aresztowana w 1944 r., w czasie wsypy, uniknęła wywiezienia na Sybir. Mieszka w G.W., jest matką czworga dzieci: Józefa, Stanisława, Mieczysława, Ireny (Jadwiga zmarła pod koniec 2017 r.).
Mariana Wardęgi, który w Ł.Ł. należał do polskiej konspiracji, miał pseudonim „Smyk”. Uniknął sowieckiego aresztowania, przez jakiś czas służył przymusowo w sowieckiej partyzantce. Ma dwoje dzieci Danutę i Marka. W G.W. był leśnikiem. Rodzina pochodzi z Krakowskiego.
Bartłomieja Bąka z rodziną, synami Władkiem, Marianem oraz córką Stanisławą. Rodzina pochodziła z Krakowskiego.
Jana Sałęgi z żoną Katarzyną zd. Katarzyńska i z synami Stanisławem, Józefem „Pancernym”, Tadeuszem i dwoma córkami.
Wanda i Władysław Klepacz. Gądków Wielki – Ziemia Lubuska, 2008 r.
Marcelego Klepacza, gajowego mieszkającego w m.Podsokole gm. Krzywoszyn. Z Baranowicz do Krzywoszyna jeździła wąskotorówka - kilkanaście kilometrów od Miłowid i od Łancew Ługa. W Podsokolu na Białorusi ich sąsiadem był Józef Iwanowski.
W 1940 r. , sowieci wywieźli rodzinę na Sybir do miejscowości Neja - Obłaść Kastromskaja. Pracowali tam w Lessowchozie i w tartaku. Synowie walczyli z Niemcami - Władysław w szeregach LWP, a Tadeusz i Roman w szeregach Armii gen. Andersa.
Władysław Klepacz ożenił się z Wandą Karlik urodzoną w Łancew Ługu – zmarłą w październiku 2016 r. Tadeusz po wojnie zamieszkał w Australii, a Roman w Anglii. Marceli z żoną Marią, z synem Czesławem i córkami Ewą i Danusią wrócili do Polski...(więcej w artykule pt. Gajowy z Podsokola)...
Piotra Warchoła „Stryku” z rodziną,
Juliana Nowaka z zawodu kowala z rodziną.
Łancew Ług gm. Baranowicze woj. nowogródzkie, ok 1942 - 43 r. Polacy pracujący przymusowo przy odśnieżaniu torów kolejowych. Fot. ze zbiorów Marka Malerowicza, udostępniona przez Jana Karlika
Rodzina Deptów - relacja Rafała Depty:
"Wiem, że moja babcia pracowała na Kresach z panią Dudek na przymusowych robotach u bauera na polu kapusty. Wtedy moja babcia poroniła bo była w ciąży. Z głodu kawałek kapusty zjadła, Niemiec podleciał i kopał ją po brzuchu. Pracowała także przy budowie kolei. Nosiła podkłady kolejowe przez co miała bardzo pokrzywione palce u rąk . Cały czas miała palce prawie w pieści."
Zamieszkiwały rodziny: Kołomańskich, Wilimbrów, Ratajskich, Rudzińskich, Pietrzaków, Drobińskich – miał córkę Wandę i syna Wacława, Rogóżów, Polowczyków z Chrzanowa, Kazimierza Bodzona – gajowego z Dębrznicy.
Nadmienić trzeba, że w Łancew Ługu zamieszkiwała wyłącznie ludność polska i katolicka, która się tam osiedliła w wyniku polityki Państwa Polskiego.
Opracowanie ma charakter sygnalny i rozwojowy, może podlegać korekcie i sprostowaniom. Wobec skromności informacji źródłowych, celem artykułu jest próba przywrócenia pamięci lokalnej – mikrohistorycznej.
Za „drugiego sowieta”, w roku 1944, w Łancew Ługu ponownie istniała polska konspiracja. Na skutek „wsypy” znowu nastąpiły aresztowania i wywózki „na Sybir”. ( zob. artykuł pt. „Stanisław Karlik – żołnierz AK” ).
Wykorzystano:
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich,
Polski Słownik Biograficzny, T.XI, s. 317.,
Księgę Adresową Polski iWolnego Miasta Gdańska z 1929 r.,
„ Za pierwszego sowieta” Rafał Wnuk, IPN, Warszawa 207.
Skorowidz miejscowości Rzeczpospolitej Polskiej z 1921 r.
Skorowidz miejscowości pod redakcją Tadeusza Bystrzyckiego z 1933 r.
Relację p. Wandy Klepacz z dnia 30.09.2010 r.,
Informacje przekazane przez p. Władysława Mroza,
Informacje p. Marka Smolińskiego.
Opracował: Stanisław Karlik
Podziel się tym z innymi. Udostępnij na:
Moi dziadkowie oraz moja mama pochodzili i mieszkali k/Krakowa i właśnie z wieloma rodzinami jak Państwo Karliki,Bąkowie Mrozowscy i wielu innych wyjechali „na Kresy”i osiedlili się w Łancew-Ługu .Po wojnie osiedlili się w Gądkowie Wielkim
Pozdrawiam wszystkich którzy znali moich dziadków i moich rodziców.
urodził się w Łańcew Łogu, z rodziny Michała zyją jeszcze Stefan Kozubek l.88 i Szczepan Kozubek l.99
z opowięści moich stryjów wiem że dziadek Michał przesiedlił się z okolic Kielc właśnie do Lańcew Łogu,ojciec mój Kazimierz był najmłodszym z rodzeństwa ur w 1930 .Zawsze mówił że przeżyl dzięki siostrze Msrii.Wuj Stefan lata okupacji 39-45 zesłany na roboty ,wuj Szczepan uczestnik kampanii wrześniowej , rownież na robotach . Tyle w błyskawicznym skrócie ,jeżeli ktoś ma jakieś informacje odnośnie mojej rodziny ,bardzo proszę o kontakt.
Jestem wnukiem Stanisława Malerowicza (który stracił obie stopy) mój tata Marek Malerowicz żyje i mieszka do dziś w Gądkowie Wielkim.
Miło jest poczytać o swojej rodzinie oraz o historii wsi.
Pozdrawiam